Maya ve Kaunos uygarlıklarının
ortak noktası: “TUZ”

Vücudumuz onsuz olmuyor, fazlasına da gelemiyor. Tuzdan söz ediyorum. Tuz dünya tarihinde de vücudumuzdaki dengesi kadar kritik bir öneme sahip olmuş uzun süre. Savaşlara bile neden olmuş. Antik dönemde tuz ihracatıyla zenginliğine zenginlik katan uygarlıklar arasın en bilineni Mayalar. Hani şu M.S. 200’lü yılların sonlarında tarih sahnesine “Ben de varım” diye çıkan ve 900’lü yılların sonlarında gücünü kaybeden Orta Amerika uygarlığı. Tabii ki bilinen ilk tuzla M.Ö. 250 yılında Çin’de. Ancak Çin’de M.Ö. 800’lü yıllara tarihlendirilen kaynaklarda tuza rastlamak mümkün.
Türkiye’nin üzerinde bulunduğu topraklar da başta Tuz Gölü olmak üzere tuz üretiminin önemli alanlarından. Muğla Ortaca’daki Kaunos Antik Kenti’nde Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi (MSKÜ) tarafından yapılan araştırmalarda ortaya çıkarılan tuz tavaları, bu topraklarda 2.000 yıl önce tuz üretildiğini gösteriyor. Arkeoloji dünyasında heyecan uyandıran hadise, 3.000 yıllık antik kent Kaunos’ta 48 tuz tavasının (tuz üretilen bölüm) bulunmasıyla başladı.



TUZDAN TAVİZ YOK

Kazı Başkanı Prof. Dr. Cengiz Işık ve Kazı Başkan Yardımcısı Yrd. Doç. Dr. Çörtük’ün verdiği bilgilere göre bulunan tuz sahası, bilim dünyasına kazandırılan en önemli buluntular arasında yer alıyor. Arkeologlara göre, tavaların bulunduğu alan, Anadolu arkeolojisinde yeri ve mimari dokusu ortaya çıkan, açıklanabilen ilk üretim sistemi.
Kazıların 1966’dan beri sürdüğü antik kentte, 48 tuz tavası ve 4 kanal belirlendi. Antik tuzla tesisi, İztuzu kumsalı ile arkasında kalan İnceburun Tepesi arasındaki alanda yer alıyor. Buluntularla ilgili yapılan değerlendirmeler, 2.000 yıl önce, tuzun kent yaşamının vazgeçilmez öğelerinden olduğunu ortaya koyuyor. Kazı alanında bulunan “Gümrük Nizamnamesi” de uzmanların değerlendirmelerini destekliyor. Tüccarların taviz vermediklerinin ürünlerden birinin “tuz” olduğu nizamname, Roma İmparatoru Hadrian döneminden kalma.

LÜZUMİ BİLGİLER
* Antik dönemden bugüne kalan bilgiler tuzun sağlık  için de kullanıldığını gösteriyor. Antik dönem yazarlarından Homer’in “kutsal bir madde” dediği tuz, Plinius’un yazdıklarına göre, temizleyici, çözücü ve yakıcı özellikleri nedeniyle böcek ve arı sokmalarında, sivilce, siğil ya da çıban gibi cilt hastalıklarında kullanılıyor. Mayalar ise tuzu çeşitli bitkilerle karıştırarak, doğum kontrolü ve epilepsi tedavisinde de kullanıyorlardı.
* Tuz üzerine araştırma yapanlar, bu ürünün 14.000 kullanım alanı olduğunu söylüyorlar.
* Doğadaki ve insan bedenindeki kuz, 84 elementten oluşuyor.
* Tuz bir dönem savaşlar için para bulmak amacıyla da kullanıldı. Çinliler, Romalılar, Fransızlar, Venedikliler, Habsburglar ve diğer birçok ülkenin yöneticileri tuz vergileriyle savaşa hazırlandı.